Kisiel888
Administrator
Dołączył: 24 Sty 2006
Posty: 34
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Borek
|
 Wysłany: Nie 14:36, 29 Sty 2006 Temat postu: Krew |
|
|
Elementy morfotyczne
Krwinki czerwone
Najbardziej znane elementy morfotyczne krwi to oczywiście krwinki czerwone, czyli erytrocyty. W jednym milimetrze sześciennym znajduje się średnio 5,4 miliona erytrocytów u mężczyzn i 4,8 miliona u kobiet.
Czas "życia" krwinek wynosi 120 dni. Rozpadają się one następnie w śledzionie i wątrobie (w tzw. układzie siateczkowo-śródbłonkowym).
Ich główną rolą jest przenoszenie tlenu z płuc do tkanek. Te funkcje zapewnia obecność hemoglobiny - czerwonego barwnika krwi. Hemoglobina składa się z białka - globiny - oraz z czterech cząsteczek hemu. W hemie "główne skrzypce" gra atom żelaza, który wiąże się z jedną cząsteczką tlenu, tworząc oksyhemoglobinę. Żelazo posiada tę zdolność jedynie na drugim stopniu utlenienia; jeśli pod wpływem związków utleniających (np. anilina, azotany, nitrobenzen) stanie się trójwartościowe (trzeci stopień utlenienia), to tworzy się methemoglobina, która takie właściwości traci.
Innym niebezpiecznym połączeniem jest karboksyhemoglobina, tworząca się z połączenia hemu z tlenkiem węgla. Ten ostatni związek wypiera tlen z oksyhemoglobiny, czyniąc nasz czerwony barwnik bezużytecznym.
Hemoglobina przy rozkładzie krwinki czerwonej zamienia się w biliwerdynę, a odczepione żelazo zostaje ponownie wykorzystane do produkcji nowych erytrocytów. Biliwerdyna przekształca się z kolei w powszechnie znaną bilirubinę, wydalaną z żółcią do dwunastnicy.
Otoczka krwinek czerwonych ma ciekawe i ważne właściwości. Umieszczone są na niej polisacharydy (wielocukry) odpowiedzialne za rozróżnianie grup krwi. Takie cząsteczki polisacharydów nazywamy w tym przypadku aglutynogenami: A, B i 0. W zależności od tego, jaki aglutynogen występuje na otoczce, wyróżniamy grupę krwi A, B, 0 i AB (obecny zarówno aglutynogen A, jak i B). Najczęstszą grupą (41%) jest grupa A, drugą w kolejności jest grupa 0 (32,5%). Grupę krwi 0 można przetaczać wszystkim biorcom (mówimy o takiej osobie, że jest uniwersalnym dawcą), natomiast osoba z grupą krwi AB może przyjąć krew dowolnej grupy (mówimy, że jest uniwersalnym biorcą).
Oprócz układu antygenów A, B, 0 wyróżniamy wiele innych grup, spośród których najważniejszy jest chyba podział na grupę Rh-dodatnią i Rh-ujemną.
Krwinki białe
Krwinki białe, czyli leukocyty, krążą we krwi w ilości od 4 tys. do 10 tys. w 1 mililitrze. Jest to niejednorodna grupa obejmująca granulocyty, limfocyty i monocyty.
Granulocyty dzielą się z kolei na obojętnochłonne (jest ich najwięcej), kwasochłonne i zasadochłonne (to najmniej liczna grupa). Nazwa pochodzi od sposobu barwienia się tych komórek. Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) są najważniejszymi "policjantami" naszego ustroju, pożerają (fagocytują) i trawią niepożądanych intruzów (głównie bakterie). Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) niszczą obce białka, ich liczba wzrasta znacznie w chorobach alergicznych i pasożytniczych. Granulocyty zasadochłonne (bazofile) wydzielają heparynę - czynnik powstrzymujący krzepnięcie krwi.
Limfocyty to kolejna grupa białych krwinek. Pochodzą z różnych narządów (szpik, grasica, węzły chłonne, śledziona) i dzielą się na różne grupy. Zasadniczym podziałem jest ten na limfocyty T i B. Pierwsze odpowiadają za reakcje odpornościowe typu komórkowego, czyli takie, w których uczestniczą całe komórki. Limfocyty B z kolei są odpowiedzialne za tworzenie przeciwciał (rekacje odpornościowe typu humoralnego), ważnego oręża w walce z drobnoustrojami.
Limfocyty T nie są jednorodną grupą, dzielą się na szereg podtypów, spośród których najważniejsze są: limfocyty TH (pomagające, to właśnie one są celem ataku wirusa HIV), limfocyty TS (supresorowe, czyli hamujące reakcje odpornościowe) oraz TC (cytotoksyczne - kolejna grupa "policjantów").
Następną grupą białych ciałek są monocyty; po przejściu z krwi do tkanek stają się makrofagami, "pożerającymi" znaczną liczbę bakterii i martwych tkanek, wytwarzając ponadto interferon.
Płytki krwi
Płytki krwi to następny rodzaj elementów morfotycznych krwi. Są fragmentami bardzo dużych komórek - megakariocytów, powstających w szpiku kostnym. Średnio w 1 ml krwi znajduje się 250 tys. płytek. Ich czas "przeżycia" wynosi 8-10 dni. Płytki krwi odgrywają bardzo dużą rolę w hamowaniu krwawienia (w hemostazie). Przyczepiają się w miejscu uszkodzenia naczynia i tworzą czop zatykający jak korek powstałą przerwę. Ponadto z płytek uwalniają się substancje kurczące krwawiące naczynia, co dodatkowo hamuje krwawienie.
Osocze
Osocze jest zasadniczym składnikiem krwi, stanowi medium, w którym zawieszone są elementy morfotyczne. Zawiera składniki organiczne i nieorganiczne (głównie jony sodowe, potasowe, chlorkowe i węglanowe). Składniki organiczne to: białka, składniki pozabiałkowe zawierające azot i go nie zawierające oraz lipidy osocza.
Składniki nieorganiczne
Stałość elementów osocza (szczególnie nieorganicznych) jest kluczowa w prawidłowym funkcjonowaniu komórek, szczególnie nerwowych i mięśniowych. Wahania stężeń potasu i sodu odbijają się na pracy tych układów i mogą np. doprowadzić (w przypadku zwiększenia stężenia potasu) do zatrzymania akcji serca. Składniki nieorganiczne wraz z białkami osocza pełnią też zasadniczą rolę w utrzymaniu odpowiedniego odczynu (pH) osocza, co nazywamy równowagą kwasowo-zasadową. W naszym ustroju wciąż tworzą się kwasy: węglowy, mlekowy, moczowy i inne. W pokarmach również znajdują się substancje o odczynie kwaśnym bądź zasadowym. Nadmiar kwasów lub zasad trzeba usunąć z organizmu (przez nerki i płuca), a przedtem zbuforować we krwi. Do najważniejszych buforów należy bufor węglowodanowy, fosforanowy oraz białka osocza i krwinki czerwone.
Białka
Białka są najważniejszymi składnikami organicznymi krwi. Dzielą się na trzy frakcje: albuminy, globuliny, fibrynogen.
Albuminy stanowią prawie 55% wszystkich białek. Są wytwarzane w wątrobie i ich główną funkcją jest wiązanie wody dzięki tzw. ciśnieniu onkotycznemu. Jeśli albumin zabraknie, to woda "ucieka" z łożyska krwionośnego np. do tkanek, tworząc obrzęki. Albuminy pełnią także funkcje nośnika dla innych substancji, np. hormonów.
Globuliny są bardzo niejednorodną grupą dzielącą się na alfa1, alfa2, beta i gamma-globuliny. Inny podział uwzględniający ich budowę wyróżnia mukoproteiny i glikoproteiny (połączenia białek z węglowodanami), lipoproteiny (połączenia z lipidami), globuliny wiążące jony metali (np. transferyna wiążąca żelazo czy ceruloplazmina będąca magazynem miedzi) oraz gamma-globuliny (które dzielą się na podtypy określane literami alfabetu: G, A, M, D, E).
Gamma-globuliny wytwarzane są w węzłach chłonnych i ich zasadniczą rolą jest funkcja obronna. Można je bowiem utożsamić z przeciwciałami. Poza tym globuliny, podobnie jak albuminy, stanowią nośnik dla innych substancji i jonów. W tej frakcji zawarte są również enzymy krwi.
Fibrynogen jest kolejnym białkiem osocza, wytwarzanym w wątrobie. Z fibrynogenu powstają pod wpływem trombiny cząsteczki fibryny, które tworzą sieć włókien składającą się na skrzep krwi.
Składniki pozabiałkowe
Do organicznych składników pozabiałkowych osocza należą węglowodany (glukoza, kwas mlekowy), produkty metabolizmu białek (aminokwasy, amoniak, mocznik) i metabolizmu hemu (wspomniana bilirubina oraz urobilinogen). W osoczu rozpuszczony jest również kwas moczowy i kreatynina, kolejne zbędne produkty przemiany materii.
Lipidy osocza
Inną ważną grupę składników organicznych osocza stanowią lipidy osocza. Należą do nich tak znane substancje, jak cholesterol, trójglicerydy, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach - A, D, E i K - oraz wolne kwasy tłuszczowe, fosfolipidy, hormony steroidowe wydzielane przez korę nadnerczy, jądro i jajnik. Prawie wszystkie z tych substancji są związane z białkami, tworząc lipoproteiny. Lipoproteiny dzielą się z kolei na chylomikrony, lipoproteiny o bardzo małej gęstości (angielski skrót - VLDL), lipoproteiny o pośredniej gęstości (IDL), lipoproteiny o małej gęstości (LDL) oraz lipoproteiny o dużej gęstości (HDL). Lipoproteiny zrobiły znaczną karierę w mediach. Powszechnie znany jest fakt, że związany z nimi cholesterol dzieli się na "dobry" (cholesterol w HDL) i "zły" (cholesterol w LDL). Zasadniczą funkcją lipoprotein jest przenoszenie wspomnianych wyżej substancji lipidowych do komórek.
Hemostaza
Jedną z funkcji składników osocza jest - w przypadku uszkodzenia naczynia - zatrzymywanie krwi w łożysku krwionośnym i hamowanie jej wypływu, czyli hemostaza. Proces ten zaczyna się od utworzenia przez płytki krwi czopu oraz skurczu naczyń krwionośnych. Jednak to dopiero początek. Następnym etapem jest wytworzenie z fibrynogenu skrzepu krwi. W tym procesie fibrynogen jest zamieniany przez trombinę w fibrynę.
Całość tych skomplikowanych procesów sprowadza się do aktywacji kolejnych czynników krzepnięcia krwi, co przypomina kaskadę i tak też jest nazywane (kaskada krzepnięcia krwi).
Taka kaskada ma jednak dwa odgałęzienia: drogę wewnątrzpochodną i zewnątrzpochodną. Nazwa pochodzi od sposobu, w jakim rozpoczyna się aktywacja poszczególnych czynników kaskady krzepnięcia.
W mechanizmie wewnątrzpochodnym krew krzepnie w miejscu uszkodzonej wyściółki naczynia krwionośnego (śródbłonka). Z drugim mechanizmem mamy do czynienia, gdy krzepnięcie następuje po zetknięciu się krwi wypływającej z naczyń z uszkodzonymi tkankami. Wspólną drogą dla obu "odnóg" kaskady jest utworzenie z protrombiny aktywnego enzymu - trombiny - który działa już bezpośrednio na fibrynogen.
Kiedy skrzep spełni już swoją rolę, podlega rozpuszczeniu, czyli fibrynolizie. Dzieje się tak pod wpływem enzymu - plazminy - powstającego z plazminogenu. Proces powstania (aktywacji) plazminy również przebiega w sposób "kaskadowy". Te dwa procesy: krzepnięcie krwi i fibrynoliza, pozostają w stanie równowagi.
Brak któregoś z czynników krzepnięcia jest przyczyną chorób. W hemofilii typu A (najczęstszej) brakuje dostatecznej ilości czynnika VIII, w hemofilii typu B dotyczy to czynnika IX, a hemofilii typu C czynnika XI. Objawy podobne do hemofilii występują również w niedoborze witaminy K, która bierze udział w tworzeniu przez komórki wątroby czynników VII, XI i X.
Tworzenie elementów morfotycznych krwi
Zasadniczym narządem, w którym tworzą się elementy morfotyczne krwi, jest szpik. Wypełnia on tzw. istotę gąbczastą kości płaskich: mostka, żeber, kości biodrowych, trzonów kręgów oraz jamy szpikowe kości długich (np. kości ramiennej czy udowej). Wszystkie elementy morfotyczne krwi pochodzą od jednego typu komórek - tzw. komórek macierzystych, nazywanych też komórkami pnia. Z nich powstają komórki prekursorowe erytrocytów, czyli proertytroblasty, krwinek białych (osobno dla monocytów i granulocytów oraz dla limfocytów), a także płytek krwi (megakarioblasty).
Cały proces dzielenia, różnicowania i dojrzewania komórek jest dosyć skomplikowany. Wyróżniamy w nim szereg stadiów pośrednich.
Jednym z końcowych etapów (przedostatnim) w tworzeniu się krwinek czerwonych, czyli erytropoezy, jest stadium retikulocytów, które w nieznacznych ilościach przedostają się ze szpiku do krwi. Ich pomiar ma duże znaczenie w diagnozie i leczeniu niektórych chorób układu krwiotwórczego. Ostatnim ze stadiów i ostatecznym "produktem" erytropoezy jest erytrocyt - dojrzała krwinka czerwona.
Z podobnymi stadiami pośrednimi mamy również do czynienia przy "produkcji" granulocytów (granulocytopoeza) i limfocytów (limfopoeza). Te procesy znajdują się pod kontrolą niektórych hormonów. Jednym z najbardziej znanych regulatorów erytropoezy jest erytropoetyna, wytwarzana w nerkach. To właśnie z racji miejsca jej wytwarzania, w chorobach nerek (a zwłaszcza w ich krańcowej niewydolności) mamy często do czynienia z niedokrwistością.
Funkcje krwi
Rola krwi jest bardzo zróżnicowana, wyróżnia się jej trzy główne funkcje: transportową, obronną i homeostatyczną (czyli utrzymującą stałość parametrów biochemicznych i biofizycznych organizmu).
Funkcja transportowa
Najważniejszą z nich jest funkcja transportowa. Krew dostarcza do komórek tlen (pobrany wcześniej z płuc) oraz składniki energetyczne, sole mineralne i witaminy (pobrane z przewodu pokarmowego). Zbędne produkty przemiany materii (dwutlenek węgla, mocznik, kwas moczowy) również są transportowane przez krew, która zabiera je z tkanek i przenosi do narządów wydalniczych (nerek, skóry) i do płuc (usuwają dwutlenek węgla).
Mniej znaną funkcją również związaną z transportem jest udział krwi w termoregulacji. Krew odbiera ciepło z okolic, w których produkowane jest ono w nadmiarze (np. z wątroby i z mięśni), i przenosi je do nieco chłodniejszych regionów. Dzięki temu nasz organizm utrzymuje w miarę stałą temperaturę w całym ciele, jedynie z niewielkimi różnicami pomiędzy różnymi rejonami.
Oprócz ciepła krew transportuje również hormony, biorąc udział w regulacji przez te aktywne biologicznie substancje wielu reakcji biochemicznych w ustroju.
Funkcja obronna i udział w homeostazie
Poza funkcjami transportowymi krew bierze udział w reakcjach obronnych organizmu; przenoszone przez nią przeciwciała i komórki odpornościowe zwalczają wszelkie zagrożenia z zewnątrz i z wewnątrz.
Trzecią główną funkcją jest wspomniany już udział krwi w tworzeniu stałego środowiska wewnętrznego, czyli w homeostazie.
Resmedica.pl
Post został pochwalony 0 razy
|
|
